تاریخچه پوشاک ایرانیان از آغاز تاکنون ( قسمت اول )

با مجله خبری ایشومر همراه باشید :

فصل اول : تاریخچه پوشاک

صنعت نساجی از روزگار کهن وجود داشته و مردم آن را به حضرت ادریس و برخی دیگر

به هرمس نسبت می دهند.

هنر ریسندگی ، بافتن پارچه از کهن ترین پیشه های جهان و از هنرهای

معروف ایرانیان است و هنرمندان آن ،

از نظر مهارت در بافت استفاده از جنس ، تناسب

مقیاس نقش ها با نوع مصرف همواره دقت کرده اند و نیز از افسانه ها و سنت های کهن

برای ایجاد طرح های زیبا استفاده کرده اند.

مدارک باستان شناسی نشان می دهد که تولید و کاربرد منسوجات به چند هزار سال پیش

از میلاد می رسد.

بشر از ابتدای زندگی بعد از نیاز به هوا، آب ، غذا نیاز به پوشش ،برای مقابله با تغییرات آب و هوایی

و تسلط بر طبیعت که ناشی از اعتقاد به نیروهای جادویی بود در خود احساس کرد.

او با استفاده از پوست حیوانات شکار شده همواره  با تحولات زندگی ، شیوه های پارچه

بافی را ابداع کرد. ابزار کشف شده از مراکز اولیه زندگی ، بازگو کننده آن است که انسان

عصر حجر به کمک دوک ریسندگی نخ و در ادامه با دستگاه بافندگی ، پارچه تولید کرده است.

براساس تحقیقات دانشمندان ایرانیان یکی از نخستین مللی بودند که کار بافندگی پارچه را شروع

کردند و قدمت آن را از عصر حجر میانی می دانند.

عصر حجر به 3 دوره :

دوره پارینه سنگی، دوره  میان سنگی و دوره نوسنگی

تقسیم می شود.

پشم گوسفند

قدیمی ترین الیافی است که در دوره نوسنگی پس از اهلی کردن

حیوانات در ایران مورد استفاده قرار می گیرد.ابریشم نوع دیگری از الیاف حیوانی ست

که در ابتدا چینی ها از آن  استفاده نمودند .

در دوره نوسنگی از الیاف کتان در بافت پارچه استفاده شده است.

در هزاره اول قبل از میلاد نیز ایرانیان ابریشم تولید کردند.

کنف نیز الیافی است که در دوره نوسنگی به عنوان ماده غذایی و نیز برای تولید

منسوجات مورد توجه بشر بوده است.

پنبه در ابتدا در هند در موهنجو دارودر 3000 سال پیش در بافت پارچه استفاده می شده

و احتمالا در اوایل هزاره اول میلادی به ایران وارد شده است.

پلینی مورخ رومی  کشت پنبه را در خلیج فارس در قرن اول میلادی گزارش داده است.

همانطور که گفته شد با استناد بر آثار باستان شناسی می توان گفت :

بشر اولیه با فنون ریسندگی آشنایی کامل داشته است.

سه مرحله مهم در ریسندگی نخ لحاظ است :

تابیدن نخ ، تولید نخ ، پیچیدن نخ

که طی  گذشت زمان ، منجر به ماشینی شدن صنعت ریسندگی نخ شده است.

دوک دستی ساده وسیله تبدیل الیاف به نخ بود که شامل 3 قسمت است:

یک میله چوبی  و یک وزنه سنگی ویک قلاب که در بالای میله می باشد.

این دوک ساده حدود 4 هزار سال تنها وسیله تولید نخ بوده است.

در هزاره چهارم قبل از میلاد استفاده از دوک بلند که نخ بهتری تولید می کرد

رواج پیدا کرد و نیز دوک های سنگی و سفالی در بسیاری از تپه های مختلف در

فلات ایران به دست آمده است.

شواهد مستند در تپه پیزدلی در آذربایجان – چشمه علی در ری – تل باکون در فارس

( دوک های سوراخ دار دستی یافت شده است.)

در چقامیش خوزستان ( 3 هزار سال قبل از میلاد  روی یک مهر زنی در حال ریسندگی

با دوک نخ ریسی بلند، پیدا شده است.)

در تپه حصار دامغان  یک میله مسی متعلق به 3 هزار سال قبل از میلاد به دست آمده است.

دوران اولیه زندگی انسان دروان توحش بود که باستان شناسان آن را پالئوتیک نام گذاری کرده اند.

به طور کلی در این دوره ظهور هنرهایی چون سفالگری ، نقاشی در غارها ، موسیقی و رقص

مشهود است. برای انسان عصر حجر نوعی پوشش تزیینی تن بوده است.

خالکوبی و شکافتن پوست

( اگر قبلا نوعی وحشیگری به حساب می آمد )

برای دوام بیشتر زینت بدن و صورت مورد توجه بوده و در زمان معاصر نیز

به عنوان زینت و اصلاح عیوب مورد استفاده می باشد و

برای انسان عصر حجر

نوعی پوشش محسوب می شده است

زیرا در آن زمان ، پارچه یا لباس برای سوزن دوزی و گلدوزی وجود نداشته

 واین عمل را روی پوستشان انجام می دادند

همچنین در این دوره از برگها والیاف گیاهان مختلف برای تزیین بدن و پوشش مختصر

هنگام رقص استفاده می کردند.

به این ترتیب ابتدا آنها را به صورت تارهای افقی و عمودی در می آوردند و سپس با

تارهای عمودی  که در لا به لای تارهای افقی  قرار می دادند بافت هایی ایجاد می کردند،

و با گذاردن آنها در آب در بلند مدت  می توانستند بر روی آنها نقاشی کرده و برای پوشش

مختصر یا تزیین بدن برهنه خود استفاده نمایند.

این عمل

اولین حرکت به سوی بافندگی و تهیه پوشاک از طرف انسان بوده است.

پوشش به نوع امروزی از موقعی شروع شد که شکار آغاز شد ، عامل شکار آغازی برای پوشیدن

لباس های پوستی بود ، ولی این تنوع پوشش با اشکالاتی همراه بود.

اول

این  که پوست ها طوری شانه و دست ها را می پوشاند که جلوی هر گونه حرکت و جست و خیزی

را می گرفت ،

دوم

این که قسمتهای از بدن را اصلا نمی پوشاند ،

سوم

این که بیشتر این پوستها به خاطر خشک شدن پوست حیوانات پس از شکار قابل استفاده نبود.

از این رو بشر تدبیری اندیشید و این پوست ها را که با زحمات زیادی به دست آورده بود

قابل استفاده گردانید.

ابتدا با جویدن پوست آن را نرم ساخت( کاری که زنان اسکیمو هم اکنون در غیاب همسرانشان

انجام میدهند.)

با کشف ، آتش ( در دوره میان سنگی ) و با اکتشافات بزرگ به دنبال آن در دوران های بعدی

( نوسنگی مانند: کشاورزی ) انسان توانست نیازمندی به شکار را تخفیف دهد و

با پخت گیاهان بعدها آموخت که لباس های خود را رنگ کند و به این ترتیب تحول بزرگی

در پوشش مختصر او به وجود آمد.

دو انقلاب مهم  با گذر از دوران پارینه سنگی ( پالئوتیک ) و وارد شدن به دوران نوسنگی ( نئوتیک)

به وقوع پیوست :

گذر از مرحله شکار و غارنشینی به مرحله کشاورزی ، سپس به مرحله صنعتی

احتمالا هنگام پرداختن به کشاوری و گله داری بود که بشر توانست از الیاف گیاهی برای بافتن

پارچه و یا بافته های حاصل از پشم گوسفندان برای تن پوش خود استفاده کند.

باستان شناسانی مانند گریش من و اندلبرگ ودیگران در نقاط مختلف ایران به این نتیجه رسیده اند

که نخستین اجتماعات  بشری در سرزمین ایران دردوره نوسنگی بین  10 تا 15 هزار سال

قبل از میلاد مسیح بوده است.

با وجود آثار به دست آمده

شامل چندین مجسمه  الهه مادر، بیانگر این است که

انسان در بعضی از نواحی ایران در 6 هزار سال پیش از میلاد تن پوشی نداشته است

و فرهنگ مادر شاهی ( که این فرهنگ از پیش از تاریخ در سرزمین ایران مرسوم بوده است

به اینمعنا که زن را به مقام الهه ارتقاء می دهد. مانند :

مجسمه های به نام ونوس ، آناهیتا ، ایشتار که همگی آنها برهنه هستند)

نشانگر این است که بشر در این دوره نیاز به تن پوش حس نمی کرده  وتنها هنگام رقص

برای تزیین از الیاف بافته ای ،خالکوبی ، گردنبند استفاده کرده است.

در آثار ابتدایی تمدنهای اولیه اقوام مختلف ایران

مجسمه هایی از این قبیل تا 3 هزار سال پیش از میلاد دیده شده است.

تاریخچه پوشاک ایرانیان از آغاز تاکنون ( فصل دوم )